ระบบประสาท

ระบบประสาท (Nervous System)
คือ ระบบประสาทซึ่งประกอบด้วยสมองและไขสันหลังเส้นประสาทและเซล


หน้าที่ของระบบประสาท

1. ควบคุมให้ส่วนต่างๆ ของร่างกายปฏิบัติหน้าที่ได้ตามปกติ
2. ควบคุมให้ส่วนต่างๆ ของร่างกายประสาทงานซึ่งกันและกัน
3. คบคุมความคิดและ พฤติกรรมของร่างกาย
4. มีหน้ารับรู้ความรู้สึกจากภายนอก และ ให้ร่างกายตอบสนองต่อสิ่งเหล่านั้น
5. มีหน้าที่รับความรู้สึกเฉพาะเช่น การได้ยิน การมองเห็น การพูด การเคลื่นไหว

ระบบประสาทแบ่งเป็น 4 ดังนี้

1. ประสาทส่วนกลาง(CNS-Central Nervous System)
2. ประสาทส่วนรอบนอกหรือส่วนปลาย(PNS-Peripheral Nervous System)
3. ประสาทเสรี(ANS-Autonomic Nervous System )
4. อวัยวะรับรู้ความรู้สึก(Sense organs)

ประสาทส่วนกลาง (Cantral Nervous System) ประกอบด้วยสมองและไขสันหลังสมองแบ่งออกเป็น 3 ส่วน คือ

1. สมองส่วนหน้า(Forebrain หรือ peosencephalon)
2. สมองส่วนกลาง(midbrain หรือ mesencephalon)
3. สมองส่วนล่าง(hindbrain หรือ rhombencephalon)

           1.สมองส่วนหน้า Forebrianหรือprosencephalon

             ประกอบด้วยสมองใหญ่ Cerebrum  และไดเอนเซฟาลอน  Diencephalon

สมองใหญ่ Cerebrum  ประกอบด้วยสมอง 2 ซีกขวา  และซ้าย  แต่ะลซีกจะทำงานการควบคุมเพียงซีกเดียว  แต่สลับข้างกัน  คือสมองซีกขวาจะควบคุมอวัยวะร่างกายซีกซ้าย  สมองซีกซ้ายจะควบคุมอวัยวะของซีกขวา  สมองใหญ่ส่วนรอบนอก  ประกอบด้วยสารสีเทา  ชั้นในเป็นสารสีขาว  ทั้งสารสีเทา และสารสีขาวมีเซลประสาทอยุ่จำนวนมาก  สมองใหญ่ประกอบด้วยร่องตื้น  ร่องลึก  และส่วนที่นูนออก

           หน้าที่ของสมองส่วนใหญ่  คือการควบคุมความทรงจำ  ความคิด  ไหวพริบ  ความรู้สึกตัว  การมองเห็น  การได้ยิน  การพูด  และการเคลือ่นไหว
          
              สมองส่วนใหญ่แบ่งออกเป็นพู lobe  โดยอาศัยร่องสมองเป็นตัวแบ่ง  และเรียกชื่อตามกระดูกกระโหลกสมองส่วนนั้นอยู่  แบ่งเป็น  4  พู  คือ
         
              1. พูด้านหน้า  Frontal  bone
                       
                        ก.  ศูนย์ควบคุมการเคลื่อนไหว  อยู่ตอนบนของพู  ศูนย์ซีกซ้ายควบคุมการทำงานของกล้ามเนื้อด้านขวาของร่างกาย  และนอกจากนั้นศูนย์ซีกขวาควบคุมการทำงานกล้ามเนื้อของซีกซ้าย
              
                       ข.  ศูนย์ควบคุมการพูด  อยุ่ส่วนหลังของพู  ควบคุมพฤติกรรมของการพูด  การใช้ภาษาและการเข้าใจภาษา

            2.   พูด้านข้าง Parietal  lobe  มีศูนย์รับความรู้สึก  อยุ่หลังร่องลึกกลาง
  
            3.พูด้านท้ายทอย  Occipital  lobe  มีศูนย์ควบคุมการมองเห็น

           4.  พูดด้านขมับ  Temproral lobe  มี
  
                     ก.  ศูนย์ควบคุมการได้ยิน

                      ข.  ศูนย์ควบคุมกลิ่นและรส

 

 โครงสร้างของไขสันหลังและเส้นประสาทไขสันหลัง

1. ปีกบน (dorsal horn) เป็นบริเวณรับความรู้สึก
2. ปีกล่าง (ventral horn) เป็นบริเวณนำคำสั่ง
3. ปีกข้าง (lateral horn) เป็นบริเวณระบบประสาทอัตโนวัติ Note

เซลล์ประสาท ส่วนประกอบของเซลล์ประสาท

1. ตัวเซลล์ (cell body หรือ soma)มีส่วนประกอบเหมือนเซลล์ทั่วๆไป เช่น นิวเคลียส ไมโตคอนเดีย
2. ใยประสาท (nerve fiber) คือส่วนของโปรโตพลาสซึมของเซลล์ที่ยื่นออกไปมี 2 ชนิดคือ

                       สมองส่วนต่างๆ อาจเรียกอีกชื่อหนึ่งตามกำเนิดในเอ็มบริโอ ดังนี้

                   - เทเลนเซฟาลอน (telencephalon) เทียบได้กับ สมองส่วนหน้า

                   - ไดเอนเซฟาลอน (diencephalons) เทียบได้กับ ทวีน เบรน

                   - มีเซนเซฟาลอน (mesencephalon) เทียบได้กับ สมองส่วนกลาง

                   - มีเทนเซฟาลอน (metencephalon) เทียบได้กับ เซรี เบลลัม

<><> <><>

1.               เทเลนเซฟาลอน เป็นส่วนที่อยู่หน้าสุดของสมอง รับความรู้สึกเกี่ยวกับกลิ่น โดยมีเส้นประสาทสมองคู่ที่ 1 คือเส้นประสาทรับกลิ่น (olfactory nerve) ติดต่อกับจมูก ซึ่งที่จมูกมีพูรับกลิ่น (olfactory lobe) ปลาที่ใช้จมูกดมกลิ่นเพื่อหาอาหารจะมีพูรับกลิ่นใหญ่ เช่น ปลาฉลาม 2.               ไดเอนเซฟาลอน เป็นส่วนของสมองที่ต่อลงมาจากสมองส่วนหน้า มักจะถูกสมองส่วนเซรีเบลลัมยื่นล้ำมาปิดเอาไว้ ทำให้มองจากด้านบนไม่เห็น บริเวณนี้จะมีอวัยวะรับความรู้สึกเกี่ยวกับแสงคือ ไพเนียล ออร์แกน (pineal organ) ซึ่งมีก้านเล็กๆ ยื่นทาบไปบนเทเลนเซฟาลอน เรียกก้าน ไพเนียล (pineal stalk) สมองส่วนนี้เป็นบริเวณที่เกี่ยวกับการมองเห็น 3.               มีเซนเซฟาลอน สมองส่วนนี้มีลักษณะเป็นก้อนกลมของออพทิค โลบ (optic lope) อยู่สองข้างซ้ายขวา ถัดไดเอนเซฟาลอนลงมา บริเวณนี้จะเป็นที่เริ่มต้นของเส้นประสาทตา (optic nerve) ทางด้านบนของสมองส่วนนี้จะถูกเซรีเบลลัมปกคลุมอยู่บางส่วนจัดเป็นบริเวณที่เกี่ยวกับการมองเห็น 4.               มีเทนเซฟาลอน นิยมเรียกส่วนนี้ว่าเซรีเบลลัม เป็นส่วนที่มีขนาดใหญ่และพื้นผิวด้านบนอาจขรุขระ ปลายสุดด้านหน้าอาจไปจรดสมองส่วนหน้า และด้านท้ายอาจคลุมส่วนต้นของเมดัลลา ออบลองกาตา ทำหน้าที่เกี่ยวกับการทรงตัว การว่ายน้ำ และการยืดหดตัวของกล้ามเนื้อ 5.               ไมอีเลนเซฟาลอน นิยมเรียกเมดัลลา ออบลองกาตา หรืออาจเรียกว่าก้านสมอง (brain stem) เป็นส่วนสุดท้ายของสมอง เป็นศูนย์กลางของเส้นประสาทสมองคู่ที่ 5 - 10 เป็นทางเชื่อมต่อของประสาทจากไขสันหลังกับสมองส่วนกลาง หน้าที่ควบคุมการทำงานของเส้นประสาทสมอง เช่น การหายใจ การเปลี่ยนสี และการควบคุมออสโมซิสของน้ำเข้าสู่ร่างกาย เมื่อมองสมองจากด้านล่างจะพบส่วนต่างๆ จากด้านหน้าไปหลังดังนี้ 1.               บริเวณด้านท้องของเทเลนเซฟาลอนจะมีนิวโรพอร์ (neuropore) ซึ่งเป็นช่องเล็กๆ เป็นทางออกของเทอร์มิแนล เนิร์ฟ (terminal nerve) 2 เส้น ไปเลี้ยงพูรับกลิ่นของจมูก 2.               ออพทิค ไคแอสมา (optic chiasma) เป็นฐานร่วมของเส้นประสาทตาซ้ายและขวา อยู่ใต้สมองส่วนไดเอนเซฟาลอน 3.               อินฟันดิบูลัม (infundibulum) 1 พู โลบิ อินฟีเรียร์ (lobi inferiors) 2 พู ต่อมใต้สมอง (pituitary gland) 1 ต่อม และแซคคัส แวสคูโลซัส (saccus vasculosus) 2 พู ทั้งหมดนี้พบอยู่ใต้สมองส่วนไดเอนเซฟาลอน 4.               ออคคูโล มอเตอร์ เนิร์ฟ (oculo - motor nerve) เป็นเส้นประสาทสมองคู่ที่ 3 ออกมาจากด้านท้องของไดเอนเซฟาลอน ใกล้ๆ กับแซคคัส แวสคูโลซัส 5.               ด้านท้องของเมดัลลา ออบลองกาตา 6.               โคนเส้นประสาทสมองที่อยู่บนเมดัลลา ออบลองกาตา ได้แก่ คู่ที่ 5, 6, 7, 8, 9 และ 10 ไขสันหลัง (spinal cord) เป็นส่วนหนึ่งของระบบประสาทส่วนกลาง อยู่ต่อจากเมดัลลา ออบลองกาตา เป็นเส้นยาวไปทางท้ายตัว โดยทอดอยู่ภายในช่องนิวรอล (neural canal) มีหน้าที่เป็นศูนย์กลางเชื่อมต่อระหว่างหน่วยรับความรู้สึก (receptor) กับหน่วยปฏิบัติงาน (effector) เป็นทางผ่านไปมาระหว่างไขสันหลังกับสมอง และเป็นศูนย์กลางของการเคลื่อนไหวต่างๆ ที่เกิดจากการสัมผัสทางผิวหนัง ไขสันหลังประกอบด้วยส่วนที่เป็นสีเทา gray matter) อยู่ด้านในรอบๆ ช่องว่างในไขสันหลัง (central canal) ประกอบด้วยเซลล์ประสาทมากมายรวมกัน บริเวณรอบนอกมีสีขาว (white matter) ซึ่งเป็นพวกใยประสาท อาจมีเยื่อหุ้มหรือไม่ก็ได้ ในปลากระดูกแข็งส่วนสีเทาคล้ายตัว X ซึ่ง - ไมอีเลนเซฟาลอน (myelencephalon) เทียบได้กับ เมดัลลา ออบลองกาตา

คำจำกัดความ ( Definition ) เกี่ยวกับระบบประสาท  

neuron ( nerve cell ) หมายถึง เซลล์ประสาท ซึ่ง ประกอบด้วย cell body และแขนง คือ dendrite และ axon

axon หมายถึง แขนงของเซลล์ประสาท ซึ่งมีหน้าที่นำสัญญาณ หรือกระแสประสาท ( nerve impulse ) ออกจาก cell body ของเซลล์ประสาทนั้น

dendrite หมายถึง แขนงของเซลล์ประสาท ซึ่งมีหน้าที่นำสัญญาณหรือกระแสประสาท ( nerve impulse ) เข้าสู่ cell body ของเซลล์ประสาทนั้น

afferent หมายถึง การนำเข้าสู่ระบบประสาทส่วนกลาง เช่น afferent nerve fiber หมายถึง เส้นใยประสาทซึ่งทำหน้า ที่นำสัญญาณหรือกระแสประสาท จากอวัยวะหรือเนื้อเยื่อต่างๆเข้าสู่ระบบประสาทส่วนกลาง

efferent หมายถึง การนำออกจากระบบประสาทส่วนกลาง เช่น efferent nerve fiber หมายถึงเส้นใยประสาท ซึ่งทำหน้าที่นำสัญญาณหรือกระแสประสาทส่วนกลาง ออกไปยังอวัยวะหรือเนื้อเยื่อต่างๆ

bundle หมายถึง ใยประสาท ( nerve fibers ) ซึ่งเกิดจากการรวมตัวกันเป็นกลุ่มของเส้นใยประสาท ของระบบ ประสาทส่วนกลาง

column หมายถึง ส่วนของระบบประสาทส่วนกลางที่เป็นแท่งหรือเป็นลำ

nerve หมายถึง เส้นประสาทที่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า เช่น vagus nerve เส้นประสาทนี้เกิดจากกลุ่มของเส้นใยประสาทมารวมตัวกันเป็นมัดหรือแท่ง

ganglia หมายถึง กลุ่มของเซลล์ประสาท ( neurons ) ซึ่งอยู่นอกระบบประสาทส่วนกลาง

nucleus หมายถึง กลุ่มของเซลล์ประสาท ( neurons ) ซึ่งอยู่ภายในระบบประสาทส่วนกลาง

commissure หมายถึง ส่วนที่เชื่อมต่อระหว่างโครงสร้างแบบเดียวกันซีกซ้ายและซีกขวา

peduncle หมายถึง ส่วนที่มีลักษณะเป็นก้านหรือขั้ว ทำหน้าที่เชื่อมส่วนต่างๆของสมอง

motor nerve fiber หมายถึง เส้นใยประสาทที่ทำหน้าที่นำสัญญาณหรือกระแสประสาทจากระบบประสาทส่วนกลาง เพื่อไปกระตุ้น effector หรือ target organ

sensory nerve fiber หมายถึง เส้นใยประสาทซึ่งทำหน้าที่นำสัญญาณสัญญาณหรือกระแสประสาท จาก receptors เข้าสู่ระบบประสาทส่วนกลาง

tract หมายถึง กลุ่มของเส้นใยประสาทในระบบประสาทส่วนกลางซึ่งมีเซลล์ประสาทต้นกำเนิด,ทางเดิน,ที่สิ้นสุด และทำหน้าที่อย่างเดียวกัน